Bloedonderzoek TSH en FT4

Bij de diagnose en behandeling van schildklieraandoeningen is bloedonderzoek belangrijk. Denk in eerste instantie aan TSH en FT4, normaalwaarden en antistoffen. Bij de diagnose wordt als eerste de TSH bepaald. Als je levothyroxine slikt worden TSH en FT4 geprikt. 

Bloedafname

Een laboratorium bepaalt op verzoek van de arts diverse waarden in het bloed:

• Bij de diagnose de TSH-waarde
• Als de TSH-waarde afwijkt, wordt de FT4-waarde geprikt en eventueel de (F)T3-waarde
• Bij behandeling worden de TSH- en FT4-waarde altijd geprikt
• Soms de T4-, T3- of FT3-waarde
• Soms de antistoffen

TSH

De schildklier wordt aangestuurd door TSH (schildklier stimulerend hormoon). De hypofyse maakt dit hormoon. De TSH-waarde reageert op de hoeveelheid schildklierhormoon in het bloed.

Hypothyreoïdie

Als er te weinig schildklierhormoon in het lichaam is, maakt de hypofyse veel TSH. Je noemt dit hypothyreoïdie.

Hyperthyreoïdie

Is er te veel schildklierhormoon, dan maakt de hypofyse weinig TSH. Dit is hyperthyreoïdie.

T4 en T3

De schildklier maakt de schildklierhormonen thyroxine (T4, ± 120 µg per dag) en trijodothyronine (T3, ± 8 µg per dag) en geeft die af aan het bloed.

Een deel van het T4-hormoon ligt opgeslagen in de schildklier, de rest zit in het bloed. In het bloed is het meeste T4 gebonden aan eiwitten (zoals TBG), een klein deel stroomt rond als ‘vrij T4’. Vrij T4 wordt naar behoefte van het lichaam, weefsels en cellen omgezet in T3. Dat gebeurt onder andere in de lever, de spieren en de hersenen.

FT4 en FT3

Het grootste deel van het T4- en T3-hormoon bindt zich aan eiwitten in het bloed. Een klein beetje hormoon is direct beschikbaar. Dit geef je aan met de letter F van free = vrij. FT4 = vrij T4 en FT3 = vrij T3.

Negatieve terugkoppeling / negatieve feedback

Als de schildklier meer schildklierhormoon maakt, reageert de hypofyse met minder afgifte van TSH. Als de schildklier minder schildklierhormoon maakt, geeft de hypofyse meer TSH af. Deze zogenaamde negatieve terugkoppeling of negatieve feedback zorgt voor balans in de schildklierhormoonhuishouding.

Dezelfde negatieve terugkoppeling gebeurt ook bij het meer of minder slikken van levothyroxine.

Diagnose en behandeling hypothyreoïdie

Als gedacht wordt aan hypothyreoïdie, wordt eerst het TSH in het bloed bepaald.

• Als de TSH-waarde verhoogd is, wordt ook FT4 geprikt. Bij hypothyreoïdie is de FT4-waarde verlaagd.
• Bij subklinische of milde hypothyreoïdie is de TSH-waarde verhoogd en de FT4-waarde normaal.
• Bij de behandeling van hypothyreoïdie met levothyroxine worden de TSH- en FT4-waarde bepaald.

Diagnose en behandeling hyperthyreoïdie

Om een hyperthyreoïdie vast te stellen, wordt eerst het TSH in het bloed bepaald.

• Bij een lage TSH-waarde wordt ook FT4 bepaald. Als het nodig is - bij een normale FT4 - bepaalt men ook de T3-waarde. Als alleen de T3-waarde hoog is, noem je dat een T3-toxicose. De verschijnselen daarbij zijn hetzelfde als bij een gewone hyperthyreoïdie; het treedt op bij ongeveer 15% van de patiënten met hyperthyreoïdie.
• Bij subklinische of milde hyperthyreoïdie is de TSH-waarde verlaagd en de FT4-waarde normaal.
• Bij de behandeling van hyperthyreoïdie met medicijnen (schildklierremmer (en levothyroxine)) worden de FT3- en FT4-waarde bepaald.

Normaal- of referentiewaarden

Normaalwaarden of referentiewaarden zijn de grenswaarden die horen bij een normale werking van de schildklier. De arts vergelijkt een gemeten waarde met de normaalwaarden. Zo ziet hij of deze binnen de normale grenzen ligt. Als deze waarde buiten de grenzen valt, doet een arts verder onderzoek. Als de waarde binnen de normaalwaarden ligt, kijkt een arts eerder naar andere oorzaken van de klachten.

Let op: elk laboratorium heeft zijn eigen normaalwaarden.

Gebruikelijke waarden

• TSH : 0,4 - 4,0 mU/l
• T4 : 58 - 160 nmol/l - - - (4,5 - 12,6 μg/dl)*
• FT4 : ca. 7,0 - 16 pmol/l tot ca. 10 - 23 pmol/l - - - (0,7 - 1,8 ng/dl)*
• T3 : 1,2 - 3,4 nmol/l - - - (80 - 180 ng/dl)*
• FT3 : 3,5 - 7,7 pmol/l - - - (1,7 - 4,2 pg/ml)*

*De normaalwaarden tussen haakjes zie je wel in Duitsland en België

TSH- en FT4-waarde bij gebruik van levothyroxine (Thyrax, Euthyrox)

De fijn-instelling van levothyroxine bij de behandeling van hypothyreoïdie gebeurt aan de hand van laboratoriumuitslagen en klachten. Doel is een zo goed mogelijke regulatie van het metabolisme (de stofwisseling). Goedingestelde patiënten voelen zich vaak beter bij een TSH-waarde in het laag-normale gebied (TSH-waarde +/- 1) waarbij de FT4-waarde in het algemeen hoognormaal is.