Schildklier en seksualiteit

Ongeveer 20% van de Nederlandse bevolking heeft een endocriene ziekte. Dat kan gaan om diabetes, ziektes van de bijnier (Addison en Cushing) en schildklieraandoeningen. Regelmatig ervaren deze patiënten problemen met seks.

De betekenis van seks is voor iedereen verschillend. Het kan gaan om macht, geld, de ander in een goede stemming brengen, contact, ’t is weekend, omdat het hoort. In de praktijk worden de motieven liefde, seks om te laten zien dat je van elkaar houdt, intimiteit en gezelligheid het meeste genoemd.

Wat is seksualiteit

Er zijn drie algemene fases, weergegeven in een seksuele responscurve: verlangen – opwinding – orgasme. Zowel mannen en vrouwen doorlopen de dezelfde fases, maar de curve is wel verschillend. Mannelijke seksualiteit kenmerkt zich door: vaak en veel zin , klaarkomen is belangrijk, intimiteit is minder belangrijk, er is minder tijd nodig en na het orgasme volgt snel herstel naar de basis, ofwel ‘omdraaien en lekker slapen’.

Vrouwelijke seksualiteit wordt vaak gekenmerkt door: ‘zin’ is er minder vaak (zal ik wel/zal ik niet), later ontstaat zin en opwinding, waarbij intimiteit belangrijk is, klaarkomen is niet zo belangrijk. En anders dan bij mannen zijn meerdere orgasmes mogelijk (bij 30 van de 100 vrouwen), dus de eindfase is langer.

Betekenis van seks

De betekenis van seks is voor iedereen verschillend. Het kan gaan om macht, geld, de ander in een goede stemming brengen, contact, ’t is weekend, omdat het hoort. In de praktijk worden de motieven liefde, seks om te laten zien dat je van elkaar houdt, intimiteit en gezelligheid het meeste genoemd.

Seksuele problemen

Als je een chronische aandoening hebt dan is seks en seksbeleving vaak niet iets waarmee je primair bezig bent. Je bent bezig met je lichaam, je gezondheid, dat staat vaak voorop. Je bent ’s avonds moe, het moet misschien anders? Hierdoor kan de relatie uit balans raken, ook doordat de rollen soms wijzigen. Als je moet zorgen voor je partner, dan verandert er ook iets in de relatie. Er ontstaat een afhankelijkheid tussen de partners die mogelijk de gelijkwaardigheid tijdens de seksuele beleving in de weg kan staan. Een negatief zelfbeeld – ‘ik ben hem/haar alleen maar tot last’ – kan hierbij ook een rol spelen. Dit kan leiden tot seksuele problemen.

Mannen noemen vaak als probleem:

• geen of minder zin in seks;
• moeite hebben met een erectie te krijgen of te houden;
• orgasme bereiken lukt met moeite of niet;
• te snel klaarkomen.

Vrouwen noemen vaak als probleem:

• geen of minder zin in seks;
• verminderde gevoeligheid van de vagina of droge vagina;
• moeite met orgasme of geen orgasme.

Problemen op seksueel gebied hebben vaak verschillende oorzaken. Het is vaak een combinatie van oorzaken in de lichamelijke, geestelijke en de relationele sfeer.

Endocriene ziektes en seksualiteit

Zo ongeveer 20% van de Nederlandse bevolking heeft een endocriene ziekte. Problemen ontstaan vanuit verschillende achtergronden:

• Biologisch: lichamelijke klachten zoals vermoeidheid, last van spieren en gewrichten, huidproblemen, gewicht etc.
• Psychisch: stemmingswisselingen, concentratiestoornissen, verandering van zelfbeeld, verandering van lichaamsbeeld etc.
• Sociaal: communicatieproblemen, gevolgen van de ziekte voor relatie en gezin, impact op toekomstbeeld en verwachtingen van en voor elkaar etc.

Patiënten met een schildklierdoening – meestal hypothyreoïdie – hebben vaak te maken met vermoeidheid, verminderd verlangen en opwinding. Dit geldt voor mannen en vrouwen. Soms kan overleg met de voorschrijvend arts over verandering of aanpassing van medicatie wel wat helpen.

Praten met je partner

Praten over seks is soms lastig. Het woordgebruik kan verschillend ervaren worden, een verschil in achtergrond en beleving en kwetsbaarheid speelt hierbij een rol. Maar praten is wel belangrijk, waarbij enkele aandachtspunten zijn te geven:

• spreek alleen voor jezelf;
• geef je partner de ruimte voor zijn of haar eigen verhaal;
• praat niet alleen over wat vervelend is, maar ook wat leuk is;
• wees duidelijk en concreet;
• timing, op een rustig moment.

Verschillende tips om de seksuele beleving positief te beïnvloeden, zijn bijvoorbeeld:

• aandacht voor intimiteit;
• gebruik fantasie en of hulpmiddelen;
• zoek een prettige houding;
• seks is meer dan dat!;
• laat bestaande normen los;
• niets hoeft en alles mag, zolang u de ander in zijn/haar waarde laat.

Beschouw seks als een menukaart. Een menukaart verandert ook maandelijks of zelfs wekelijks. Dan gaat het ene gerecht eraf en er komt iets anders bij. Maar er blijft altijd wel iets over wat aantrekkelijk is!

Praten met een hulpverlener

Hoe ga je om met een vraag op seksueel gebied? ‘Durft’ een hulpverlener de vraag te stellen of er ook seksuele veranderingen of problemen zijn? Dit lijkt een gebied waar artsen zich vaak niet aan wagen. Of hooguit even zo tussendoor met de vraag: hoe is uw seksleven? Dat terwijl vragen wel gesteld worden over ontlasting.

Durf je het zelf te vragen? Daar is wel vertrouwen voor nodig in de hulpverlener. En soms kom je van de koude kermis thuis als een arts antwoordt: ga maar naar een psycholoog! Gelukkig zijn er ook hulpverleners die seksualiteit wel bespreekbaar maken en een verwijzing naar een seksuoloog heel normaal vinden en als een logische stap zien.

Het bespreken met je partner is soms al lastig, laat staan het bespreekbaar maken bij een hulpverlener. Maar om met seksuele problemen om te gaan is het belangrijk dat er erkenning, herkenning en acceptatie is bij zowel je partner, als bij familie en vrienden, hulpverleners en lotgenoten. Dan pas wordt het algemeen bespreekbaar en wordt dit onderwerp niet onder het tapijt geveegd

Tot slot

Seksualiteit hoort bij het leven! Intimiteit en seksualiteit zijn belangrijke onderdelen van het menselijke leven en de menselijke identiteit. Als je een chronische ziekte hebt, is het belangrijk om – eventueel samen met je partner – te kijken naar een nieuwe invulling van intimiteit en seksualiteit.

Dit artikel verscheen eerder in het Schildklier Magazine, maart 2010