Dit interview met professor Wiersinga door Annita Lageweg heeft in 2007 in Opzij gestaan. Het is dus op punten niet actueel meer. Neemt niet weg dat het de moeite waard is. Aan het woord komt professor Wiersinga over de verschillende schildklieraandoeningen, dat ze vaak bij vrouwen voorkomen en in welke periodes van hun leven dat meestal gebeurt.
Bijna één op de zestien Nederlanders krijgt vroeg of laat een schildklieraandoening. Ruim 80% van hen is vrouw. Schildklieraandoeningen worden bij vrouwen soms laat ontdekt. Hoe kan dat en wat is daar aan te doen? ,,Als je bepaalde vrouwen preventief test, voorkom je dat ze echt ziek worden.”
‘Het zijn de hormonen.’ Hoeveel vrouwen krijgen dat niet te horen als ze klachten hebben waar niet direct een sluitende verklaring voor is? Het overkwam ook Hennie, nu 45 jaar. Begin 1990 voelde zich opgejaagd en depressief en viel ze kilo’s af. Haar huisarts kon niets vinden. ‘Iedereen wil toch slank zijn? Wees blij dat je kunt eten wat je wilt,’ zei hij. Hennie sukkelde door met haar klachten maar twee jaar later was ze volledig uitgeblust. Inmiddels had ze een zoon én een nieuwe huisarts. Deze ondernam wel actie.
,,Hij vermoedde een postnatale depressie,” vertelt Hennie. ,,Ik moest acuut stoppen met het geven van borstvoeding, omdat de baby me zou ‘opeten’. Dat hielp niets. Uit een bloedtest bleek uiteindelijk dat mijn schildklier te snel werkte." Ze belandde bij een internist en kreeg medicijnen. Dat ze al geruime tijd een enorme brok in haar keel voelde, nam de internist niet serieus. Hennie: "Hij zei dat het me naar de keel gegrepen was. Pas in 1995 werd duidelijk dat er mijn schildklier ontstoken was geweest. Maar omdat dit zo laat is ontdekt, zit ik nu levenslang aan de schildkliervervangende medicijnen.”
Als het aan professor Wilmar M. Wiersinga ligt, is een geval als dat van Hennie snel verleden tijd. Wiersinga was internist-endocrinoloog en verbonden aan het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. Hij pleit al langer voor een preventieve schildkliertest bij zwangere en 50+ vrouwen omdat zo’n test kan aantonen of zij een schildklieraandoening hebben of het risico lopen er een te krijgen. ,,We weten nog onvoldoende over het ontstaan van schildklieraandoeningen,” zegt hij. ,,Wel weten we dat bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd en bij oudere vrouwen zowel een teveel als een tekort aan schildklierhormonen veel voorkomt. Hoe eerder je dat signaleert hoe beter want des te sneller kun je een behandeling starten. Daarmee voorkom je dat vrouwen en baby’s ziek worden.”
Hoewel hij geen exacte cijfers heeft, lopen er volgens professor Wiersinga nog altijd onnodig veel vrouwen rond met schildklierklachten. Dat komt vermoedelijk doordat ziekten van de schildklier niet altijd worden (h)erkend. Wiersinga: ,,Ze kunnen verraderlijk beginnen en ontwikkelen zich soms zo langzaam, dat je er in het begin niets van merkt. Bovendien veroorzaken schildklieraandoeningen vaak een combinatie van klachten. En om het nog ingewikkelder te maken: niet iedereen met een schildklieraandoening krijgt dezelfde klachten. Daarom kan het volgens Wiersinga een heel gepuzzel zijn: ,,Veel schildklierklachten lijken op klachten van andere aandoeningen. Vermoeidheid of vergeetachtigheid bijvoorbeeld, of obstipatie. De huisarts, die meestal het eerste aanspreekpunt is, denkt dan niet gelijk aan de schildklier.”
Tegenwoordig kan iedere arts via een eenvoudige bloedtest ontdekken hoe de schildklier functioneert en of het lichaam antistoffen aanmaakt tegen de schildklier. Dat laatste is een belangrijk gegeven, want schildklierantistoffen veroorzaken bij de meeste mensen vroeg of laat een auto-immune schildklieraandoening, in ruime meerderheid bij vrouwen. Vrouwen met een schildklieraandoening hebben veelal de auto-immune variant met de naam ziekte van Hashimoto, de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie (te langzaam werkende schildklier). Een andere auto-immune schildklieraandoening en de meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie is de ziekte van Graves (te snel werkende schildklier).
Volgens professor Wiersinga zijn deze auto-immuun varianten vaak erfelijk. ,,Heeft een van de ouders het, dan stijgt het risico voor een kind met een factor 17,” weet hij. ,,Maar erfelijkheid zegt niet alles, want ook omgevingsfactoren spelen een rol.” Zo speelt de opname jodium uit voeding een rol en hebben roken, stress en emoties een negatieve invloed. Bij vrouwen vormt zwangerschap een belangrijke oorzaak bij het ontstaan van schildklieraandoeningen evenals de periode na de overgang.
Uit ervaring weet Wiersinga dat Graves en Hashimoto vaker voorkomen in het eerste jaar na de bevalling, waarschijnlijk door hormoonschommelingen. ,,Een verstoorde schildklierhormoonbalans heeft bij een zwangerschap consequenties voor moeder en kind,” benadrukt hij. ,,Hashimoto kan een te hoge bloeddruk veroorzaken. Met schildklierantistoffen in het bloed is de kans op een miskraam twee tot drie keer groter. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat het kind achterblijft in de motorische en geestelijke ontwikkeling. De antistoffen die Graves veroorzaken passeren de placenta, waardoor het kind Graves van de moeder kan krijgen.”
Wiersinga onderstreept hiermee het belang van een preventieve schildkliertest. In Nederland kan deze test volgens hem gemakkelijk worden uitgevoerd. ,,Het bloed van zwangere vrouwen bijvoorbeeld wordt al op veel andere zaken onderzocht, daar kan een schildkliertest gemakkelijk bij. Daarbij vind ik dat iedere vrouw boven de vijftig die de huisarts bezoekt, er voor in aanmerking komt. Veel van hun klachten worden afgeschoven op de overgang, terwijl de schildklier de boosdoener kan zijn.” Wiersinga realiseert zich dat hij hiermee een controversieel onderwerp aansnijdt, want preventief onderzoek kost geld. Voordat de overheid daaraan meewerkt, moet aan een aantal criteria worden voldaan. ,,Screenen moet gemakkelijk zijn en de moeite waard,” zegt hij. ,,Maar als je de complicaties van schildklieraandoeningen in ogenschouw neemt, zijn die voldoende ernstig om actie te ondernemen.”
Bij de Gezondheidsraad, die de overheid adviseert op het gebied van de volksgezondheid, staat preventief onderzoek naar de schildklierwerking van vrouwen niet op de agenda. ,,Dat gebeurt pas wanneer wij daarvoor een verzoek krijgen vanuit een van de ministeries,” aldus van de Gezondheidsraad. ,,Dat verzoek is er niet en daarom zal de raad voorlopig geen advies geven over zo’n bevolkingsonderzoek.” Een preventieve schildkliertest voor bepaalde groepen vrouwen lijkt nu af te hangen van de resultaten van onderzoeken, waarmee duidelijk wordt dat dit leidt tot een betere gezondheid van vrouwen en kinderen. Volgens professor Wiersinga komt dat moment wel dichterbij. Een Italiaanse collega-internist behaalde vorig jaar namelijk goede resultaten toen hij een groep zwangere vrouwen met schildklierantistoffen in het bloed preventief behandelde met kleine doses schildklierhormoon: het aantal miskramen in deze groep daalde en ook kwam minder vaak een hoge bloeddruk voor.
In een ander onderzoek gaf dezelfde internist selenium aan zwangere vrouwen met schildklierantistoffen in het bloed. Het leidde tot de helft minder schildklieraandoeningen na de bevalling. ,,Selenium is een krachtige anti-oxidant,” legt Wiersinga uit. ,,In het AMC doen we nu een onderzoek waarbij we hoge doses selenium geven aan vrouwen die uit families komen waarin auto-immuun schildklierziektes voorkomen en die zelf al antistoffen aanmaken. Deze vrouwen krijgen waarschijnlijk vroeg of laat toch problemen. Met selenium hopen we de antistoffen weg te krijgen en zo een schildklieraandoening te voorkomen.”
De schildklier maakt schildklierhormonen (T3 en T4) die via het bloed naar alle organen in het lichaam reizen. Ze stimuleren de stofwisseling en beïnvloeden bijna alle lichaamsfuncties. Als de schildklier ziek is kan hij dit werk niet of niet goed doen.
De meest voorkomende en typische schildklierziektes zijn hyperthyreoïdie en hypothyreoïdie. Bij een hyperthyreoïdie werkt de schildklier te snel, bij een hypothyreoïdie te langzaam. Kenmerkende symptomen bij een hyperthyreoïdie zijn hartkloppingen, vermoeidheid en gewichtsverlies. Een hypothyreoïdie veroorzaakt veelal gewichtstoename, maar ook gewichtsafname en vermoeidheid.
Er zijn ook schildklierziektes die niet specifiek bij de schildklier horen, zoals infecties, kanker en ontstekingen. De meeste schildklieraandoeningen kunnen zowel een acuut als een chronisch karakter hebben. Zowel acute als chronische vormen zijn te behandelen met medicijnen.
Bijna één op de zestien Nederlanders krijgt vroeg of laat een schildklieraandoening. Ruim 80% van hen is vrouw. Schildklieraandoeningen worden bij vrouwen soms laat ontdekt. Hoe kan dat en wat is daar aan te doen? ,,Als je bepaalde vrouwen preventief test, voorkom je dat ze echt ziek worden.”
‘Het zijn de hormonen.’ Hoeveel vrouwen krijgen dat niet te horen als ze klachten hebben waar niet direct een sluitende verklaring voor is? Het overkwam ook Hennie, nu 45 jaar. Begin 1990 voelde zich opgejaagd en depressief en viel ze kilo’s af. Haar huisarts kon niets vinden. ‘Iedereen wil toch slank zijn? Wees blij dat je kunt eten wat je wilt,’ zei hij. Hennie sukkelde door met haar klachten maar twee jaar later was ze volledig uitgeblust. Inmiddels had ze een zoon én een nieuwe huisarts. Deze ondernam wel actie.
,,Hij vermoedde een postnatale depressie,” vertelt Hennie. ,,Ik moest acuut stoppen met het geven van borstvoeding, omdat de baby me zou ‘opeten’. Dat hielp niets. Uit een bloedtest bleek uiteindelijk dat mijn schildklier te snel werkte." Ze belandde bij een internist en kreeg medicijnen. Dat ze al geruime tijd een enorme brok in haar keel voelde, nam de internist niet serieus. Hennie: "Hij zei dat het me naar de keel gegrepen was. Pas in 1995 werd duidelijk dat er mijn schildklier ontstoken was geweest. Maar omdat dit zo laat is ontdekt, zit ik nu levenslang aan de schildkliervervangende medicijnen.”
Als het aan professor Wilmar M. Wiersinga ligt, is een geval als dat van Hennie snel verleden tijd. Wiersinga was internist-endocrinoloog en verbonden aan het Academisch Medisch Centrum in Amsterdam. Hij pleit al langer voor een preventieve schildkliertest bij zwangere en 50+ vrouwen omdat zo’n test kan aantonen of zij een schildklieraandoening hebben of het risico lopen er een te krijgen. ,,We weten nog onvoldoende over het ontstaan van schildklieraandoeningen,” zegt hij. ,,Wel weten we dat bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd en bij oudere vrouwen zowel een teveel als een tekort aan schildklierhormonen veel voorkomt. Hoe eerder je dat signaleert hoe beter want des te sneller kun je een behandeling starten. Daarmee voorkom je dat vrouwen en baby’s ziek worden.”
Hoewel hij geen exacte cijfers heeft, lopen er volgens professor Wiersinga nog altijd onnodig veel vrouwen rond met schildklierklachten. Dat komt vermoedelijk doordat ziekten van de schildklier niet altijd worden (h)erkend. Wiersinga: ,,Ze kunnen verraderlijk beginnen en ontwikkelen zich soms zo langzaam, dat je er in het begin niets van merkt. Bovendien veroorzaken schildklieraandoeningen vaak een combinatie van klachten. En om het nog ingewikkelder te maken: niet iedereen met een schildklieraandoening krijgt dezelfde klachten. Daarom kan het volgens Wiersinga een heel gepuzzel zijn: ,,Veel schildklierklachten lijken op klachten van andere aandoeningen. Vermoeidheid of vergeetachtigheid bijvoorbeeld, of obstipatie. De huisarts, die meestal het eerste aanspreekpunt is, denkt dan niet gelijk aan de schildklier.”
Tegenwoordig kan iedere arts via een eenvoudige bloedtest ontdekken hoe de schildklier functioneert en of het lichaam antistoffen aanmaakt tegen de schildklier. Dat laatste is een belangrijk gegeven, want schildklierantistoffen veroorzaken bij de meeste mensen vroeg of laat een auto-immune schildklieraandoening, in ruime meerderheid bij vrouwen. Vrouwen met een schildklieraandoening hebben veelal de auto-immune variant met de naam ziekte van Hashimoto, de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie (te langzaam werkende schildklier). Een andere auto-immune schildklieraandoening en de meest voorkomende oorzaak van hyperthyreoïdie is de ziekte van Graves (te snel werkende schildklier).
Volgens professor Wiersinga zijn deze auto-immuun varianten vaak erfelijk. ,,Heeft een van de ouders het, dan stijgt het risico voor een kind met een factor 17,” weet hij. ,,Maar erfelijkheid zegt niet alles, want ook omgevingsfactoren spelen een rol.” Zo speelt de opname jodium uit voeding een rol en hebben roken, stress en emoties een negatieve invloed. Bij vrouwen vormt zwangerschap een belangrijke oorzaak bij het ontstaan van schildklieraandoeningen evenals de periode na de overgang.
Uit ervaring weet Wiersinga dat Graves en Hashimoto vaker voorkomen in het eerste jaar na de bevalling, waarschijnlijk door hormoonschommelingen. ,,Een verstoorde schildklierhormoonbalans heeft bij een zwangerschap consequenties voor moeder en kind,” benadrukt hij. ,,Hashimoto kan een te hoge bloeddruk veroorzaken. Met schildklierantistoffen in het bloed is de kans op een miskraam twee tot drie keer groter. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat het kind achterblijft in de motorische en geestelijke ontwikkeling. De antistoffen die Graves veroorzaken passeren de placenta, waardoor het kind Graves van de moeder kan krijgen.”
Wiersinga onderstreept hiermee het belang van een preventieve schildkliertest. In Nederland kan deze test volgens hem gemakkelijk worden uitgevoerd. ,,Het bloed van zwangere vrouwen bijvoorbeeld wordt al op veel andere zaken onderzocht, daar kan een schildkliertest gemakkelijk bij. Daarbij vind ik dat iedere vrouw boven de vijftig die de huisarts bezoekt, er voor in aanmerking komt. Veel van hun klachten worden afgeschoven op de overgang, terwijl de schildklier de boosdoener kan zijn.” Wiersinga realiseert zich dat hij hiermee een controversieel onderwerp aansnijdt, want preventief onderzoek kost geld. Voordat de overheid daaraan meewerkt, moet aan een aantal criteria worden voldaan. ,,Screenen moet gemakkelijk zijn en de moeite waard,” zegt hij. ,,Maar als je de complicaties van schildklieraandoeningen in ogenschouw neemt, zijn die voldoende ernstig om actie te ondernemen.”
Bij de Gezondheidsraad, die de overheid adviseert op het gebied van de volksgezondheid, staat preventief onderzoek naar de schildklierwerking van vrouwen niet op de agenda. ,,Dat gebeurt pas wanneer wij daarvoor een verzoek krijgen vanuit een van de ministeries,” aldus van de Gezondheidsraad. ,,Dat verzoek is er niet en daarom zal de raad voorlopig geen advies geven over zo’n bevolkingsonderzoek.” Een preventieve schildkliertest voor bepaalde groepen vrouwen lijkt nu af te hangen van de resultaten van onderzoeken, waarmee duidelijk wordt dat dit leidt tot een betere gezondheid van vrouwen en kinderen. Volgens professor Wiersinga komt dat moment wel dichterbij. Een Italiaanse collega-internist behaalde vorig jaar namelijk goede resultaten toen hij een groep zwangere vrouwen met schildklierantistoffen in het bloed preventief behandelde met kleine doses schildklierhormoon: het aantal miskramen in deze groep daalde en ook kwam minder vaak een hoge bloeddruk voor.
In een ander onderzoek gaf dezelfde internist selenium aan zwangere vrouwen met schildklierantistoffen in het bloed. Het leidde tot de helft minder schildklieraandoeningen na de bevalling. ,,Selenium is een krachtige anti-oxidant,” legt Wiersinga uit. ,,In het AMC doen we nu een onderzoek waarbij we hoge doses selenium geven aan vrouwen die uit families komen waarin auto-immuun schildklierziektes voorkomen en die zelf al antistoffen aanmaken. Deze vrouwen krijgen waarschijnlijk vroeg of laat toch problemen. Met selenium hopen we de antistoffen weg te krijgen en zo een schildklieraandoening te voorkomen.”
De schildklier maakt schildklierhormonen (T3 en T4) die via het bloed naar alle organen in het lichaam reizen. Ze stimuleren de stofwisseling en beïnvloeden bijna alle lichaamsfuncties. Als de schildklier ziek is kan hij dit werk niet of niet goed doen.
De meest voorkomende en typische schildklierziektes zijn hyperthyreoïdie en hypothyreoïdie. Bij een hyperthyreoïdie werkt de schildklier te snel, bij een hypothyreoïdie te langzaam. Kenmerkende symptomen bij een hyperthyreoïdie zijn hartkloppingen, vermoeidheid en gewichtsverlies. Een hypothyreoïdie veroorzaakt veelal gewichtstoename, maar ook gewichtsafname en vermoeidheid.
Er zijn ook schildklierziektes die niet specifiek bij de schildklier horen, zoals infecties, kanker en ontstekingen. De meeste schildklieraandoeningen kunnen zowel een acuut als een chronisch karakter hebben. Zowel acute als chronische vormen zijn te behandelen met medicijnen.
Reacties
Een reactie posten