Actieve zorgconsument laat nog op zich wachten

De huisarts speelt meestal nog een stevige rol bij de keuze voor een ziekenhuis of specialist. Burgers gaan weinig zelf op zoek naar keuze-informatie. Van een patiëntenorganisatie blijken ze niet zozeer lid of donateur te worden vanwege belangenbehartiging, maar verwachten ze vooral informatie en voorlichting.

Margreet Reitsma, Anne Brabers, Willem Masman en Judith de Jong:

• De kiezende burger
• Patiëntenorganisaties: samen staan we sterk?
• De kostenbewuste burger

In het nieuwe zorgstelsel wordt van burgers een actieve rol verwacht. Ze worden ‘zorgconsumenten’ die zelf kiezen naar welk ziekenhuis of welke specialist zij gaan. Op deze manier zouden ze zorgaanbieders dwingen goede kwaliteit te leveren tegen een scherpe prijs. Dit kan individueel, maar ook collectief, bijvoorbeeld in patiëntenorganisaties. Maar willen burgers actief kiezen voor een specialist of een ziekenhuis? En zo ja, hoe kiezen ze dan? Leven patiëntenorganisaties onder de bevolking? Waarom wordt een patiënt lid van een vereniging of donateur van een stichting? Een andere rol die in het nieuwe zorgstelsel van de burger wordt verwacht is die van ‘kostenbewuste zorgconsument’. De zorguitgaven zullen naar verwachting de komende jaren flink toenemen. Zijn mensen zich bewust van de kosten van de zorg die ze gebruiken?

Het NIVEL legde een aantal vragen voor aan het Consumentenpanel Gezondheidszorg om te weten te komen of en hoe burgers deze rollen op zich nemen.

De kiezende burger

Veel burgers zeggen niet zelf naar informatie te zoeken om te kiezen naar welk ziekenhuis of welke specialist ze het beste kunnen gaan. Als reden noemen ze vooral, dat ze toch al weten waar ze naar toe gaan. Daarnaast komt duidelijk naar voren dat ze het lastig vinden om te kiezen. Ze weten niet op basis waarvan ze moeten kiezen, hoe ze de informatie moeten beoordelen en of die wel betrouwbaar is. Dit geven ze vaker aan dan dat ze er de meerwaarde niet van inzien om keuze-informatie op te zoeken. Of burgers nu wel of geen actieve rol zeggen te spelen in de keuze voor een specialist of ziekenhuis, in beide gevallen speelt de huisarts een grote rol bij deze keuze.

Patiëntenorganisaties

Patiëntenorganisaties zijn bekend bij de panelleden. Ruim een op de tien is lid of donateur (geweest) van een patiëntenorganisatie. Informatie en voorlichting spelen een belangrijkere rol om lid of donateur te zijn dan belangenbehartiging. Burgers organiseren zich kennelijk niet zozeer om samen sterk te staan, maar lijken dit vooral te doen vanuit individuele motieven of lotgenotencontact.

De kostenbewuste burger

Burgers zien zichzelf als kostenbewuste zorggebruikers. Over andere ‘zorgconsumenten’ zijn ze minder uitgesproken, maar ze lijken toch het idee te hebben dat die minder kostenbewust zijn in hun zorggebruik dan zijzelf. Zelf betalen voor de zorg lijkt een zeker kostenbewustzijn met zich mee te brengen. Daarnaast geeft het echter ook het gevoel recht te hebben op zorg.

Onderzoek

Voor het onderzoek zijn begin maart 2011 twee vragenlijsten verspreid. Beide vragenlijsten zijn door zo’n 1500 leden van het Consumentenpanel Gezondheidszorg ingevuld. Het panel verzamelt informatie onder de algemene bevolking in Nederland over de meningen over de gezondheidszorg en de ervaringen hiermee. Het panel bestaat uit ongeveer 6.000 mensen van 18 jaar en ouder.